تابلو برق یک جعبه الکتریکی است که برای توزیع و کنترل برق در یک ساختمان یا کارخانه صنعتی استفاده می‌شود. مهم ترین کاربرد این تابلو برق، انتقال و توزیع جریان برق به تجهیزات الکتریکی، دستگاه‌ها و ماشین آلات صنعتی است. همچنین وظیفه یک تابلو برق افزایش ایمنی و جلوگیری از خطرات مختلف است، چراکه این تابلوها به گونه ای طراحی شده‌اند که درصورت بارگیری بیش از حد مدار به صورت اتومات قطع شوند و از آسیب دستگاه‌های الکترونیکی جلوگیری کنند.
این تابلو برق‌ها از یک محفظه جعبه مانند برای نصب سیم بندی تجهیزات الکترونیکی و الکتریکی ساخته شده اند که قطعات کنترلی و حفاظتی، کلیدها و لوازم نمایشگر اعم از ولتاژ، فرکانس، جریان، کسینوس فی، توان و غیره روی آن نصب می‌شوند. نصب تابلو برق در ساختمان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است چراکه این تجهیزات، با افزایش ایمنی، مانع وارد شدن شوک الکتریکی به کاربران و تجهیزات می‌شوند و همچنین از تجهیزات در برابر عوامل محیطی مراقبت می‌کنند.
◀ خرید تابلو برق ABS با قیمت ویژه از فروشگاه الکتروپخش امین ▶
انواع تابلو برق
تابلوهای برق از نظر نوع ولتاژ، کاربرد، جنس محفظه، محل نصب و نوع قرارگیری در محل به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که در ادامه به معرفی هر یک می‌پردازیم.
انواع تابلو برق از نظر نوع ولتاژ
- تابلو برق فشار قوی (برای ولتاژ بین 36000 تا 40000 ولت)
- تابلو برق فشار متوسط (برای ولتاژ بین 1000 تا 36000 ولت با مصرف صنعتی)
- تابلو برق فشار ضعیف (برای ولتاژ کم تر از 1000 ولت برای مصارف خانگی و ساختمان‌ها)
انواع تابلو برق از نظر کاربرد
- تابلو برق اصلی: این تابلو یکی از اصلی ترین تجهیزات برق صنعتی است که برق را از تابلو اصلی به بخش‌های وابسته دیگر منتقل می‌کند.
- تابلو برق نیمه اصلی: این تابلوها زیرشاخه تابلو اصلی می‌باشند و بخش خاصی از توزیع برق را برعهده می‌گیرند. برای مثال توانایی تامین برق یک ساختمان را دارند.
- تابلو برق فرعی: تابلوهای برق فرعی همان مینیاتوری‌هایی هستند که در هرخانه وظیفه تامین برق یک واحد ساختمان را دارند.
- تابلو برق توزیع: تابلو برق توزیع وظیفه یک منبع تغذیه با حفاظت بسیار بالا را برعهده دارد. در این تابلو تقسیم بندی‌های جریان برق با توجه به اندازه کابل، سیستم حفاظت و تسمه‌های مسی انجام می‌شود.
- تابلو برق کنترل: این تابلو با کمک یک سری تجهیزات وظیفه کنترل توزیع برق را برعهده دارد و خطرات احتمالی را به سیستم منتقل می‌کند.
- تابلو برق صنعتی: این نوع تابلو برای کنترل مدارات یک سیستم فشار قوی به کار می‌رود.
- تابلو برق خازنی یا اصلاح برقی: این نوع تابلو در نصب تابلو فشار ضعیف برای افزایش توان راکتیو به کار برده می‌شود و این کار را با کمک یک خازن انجام می‌دهد.
- تابلو برق تکفاز و سه فاز: این تابلوها در مصارف صنعتی و خانگی کاربرد دارند و درهنگام نوسانات برق، به صورت اتوماتیک جریان را قطع می‌کنند. از تابلوهای تکفاز برای جریان‌های 7.5 کیلووات و برای جریان‌های بالاتر از تابلوهای سه فاز استفاده می‌شود.
انواع تابلو برق از نظر جنس محفظه
- تابلو برق فولاد کربن و فولاد ضدزنگ: عایق حرارتی و رطوبتی بالا، به صرفه
- تابلو برق آلومینیومی: جلوگیری از تداخلات الکترومغناطیسی، انعطاف پذیری بالا، وزن کم، مقاوم در برابر خوردگی و استحکام بالا
- تابلو برق پلی کربنات: مقاوم در برابر حرارت، ضربه و خراش، انعطاف پذیری بالا، عایق الکتریکی و حرارتی، حساس به پاک کننده‌ها
- تابلو برق فایبرگلاس: عایق حرارتی، عمر بالا، عدم زنگ زدگی، قیمت پایین، مقاوم در برابر خوردگی، استحکام بالا و نصب راحت
- تابلو برق فلزی: ساخته شده از ورقه‌های گالوانیزه، به دلیل رسانا بودن خطر برق گرفتگی وجود دارد.
- تابلو برق پلاستیکی: ساخته شده از پلیمر ABS، استحکام بالا، انعطاف پذیری قابل قبول، مقاوم در برابر حرارت و دمای بالا، قابل استفاده در محیط‌های داخلی و فضاهای کوچک
انواع تابلو برق از نظر محل نصب
- تابلو برق محیط بسته: در نوع دیواری و ایستاده وجود دارند که برای محیط‌های داخلی سالن‌ها، انبارها و کارگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- تابلو برق محیط باز: معمولا تابلو برق‌های محیط باز در برابر شرایط جوی مقاومت بالایی دارند و درجه حفاظت آنها بالاتر است.
انواع تابلو برق از نظر نوع قرارگیری در محل
- تابلو برق ایستاده: از دسته تابلوهای فیکس هستند و نیازی نیست آنها را به جایی پیچ کرد.
- تابلو برق چندمنظوره: نصب تابلو برق چندمنظوره نیز نیازی به پیچ ندارد و می‌تواند سایر تجهیزات الکتیریکی را در خود جای دهد.
- تابلو برق مدولار: این تابلو نوع پیشرفته تابلوهای ایستاده است که در آن ورقه‌های فلزی، قسمت تامین کننده منبع تغذیه را از فیدر بالا و پایین جدا می‌کند. در تابلو برق‌های مدولار، دسترسی به کابل از جلو و پشت وجود دارد.
- تابلو برق دیواری: تابلو برقی است که به دو صورت روکار و توکار روی دیوار نصب می‌شود.
- تابلو برق رک یا قفسه ای: از نوع تابلو برق‌های فیکس هستند که هر یک از تجهیزات اعم از محفظه‌های کنترل و مخابراتی در هر قفسه آن نصب می‌شود.
- تابلو برق swing: از جمله تابلو برق‌های گران هستند که درب متحرک شیشه ای آن به متخصصان این امکان را می‌دهد تا به تجهیزات پشت تابلو نیز دسترسی داشته باشند.
مراحل نصب تابلو برق ساختمان
باتوجه به حساس بودن تجهیزات و قطعات الکتریکی، برای نصب تابلو برق باید مراحل زیر را دنبال کرد.
- ابتدا باید محل نصب تابلو برق مورد ارزیابی قرار گیرد. با توجه به محل نصب باید تعیین کرد که می‌توان از تابلو برق IP دار (با درجه حفاظت قطعات الکتریکی) و یا فاقد IP استفاده کرد.
- در مرحله دوم نصب تابلو برق، متخصص باید جنس محفظه تابلو را تعیین کند. در این مرحله روکار یا توکار بودن و همچنین شرایط جوی محیط می‌توانند تعیین کننده باشند.
- سپس باید اجزای داخلی و قطعات تابلو برق مشخص شوند. این تابلوها از فیوزها، کلیدها، ترانس‌ها و اتصالات گوناگونی تشکیل شده اند و براساس ولتاژ و جریان مورد نیاز باید انتخاب شوند.
- درنهایت تابلو برق نصب و کلیه اتصالات انجام می‌شود.
استانداردهای نصب تابلو برق ساختمان
نصب تابلو برق ساختمان دارای یک سری استانداردها و ضوابط است که رعایت آنها می‌تواند موجب افزایش ایمنی، حفظ قطعات، کاهش مصرف انرژی، حفظ محیط زیست، افزایش عمر تجهیزات و کاهش هزینه‌ها شود. از جمله استانداردهای نصب این تابلوها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- بررسی ارتفاع مجاز نصب در بالاترین و پایین ترین بخش تابلو با توجه به ابعاد و اندازه‌های آن
- قراردادن تابلو در محیطی قابل دسترس اما کم تردد
- بررسی عایق رطوبتی تابلو برق در محل نصب
- بررسی اتصالات سیم ارت به زمین و چاه ارت
- ارزیابی اتصال سیم‌ها و روکش عایق آنها
- ارزیابی کارکرد درست کلید و پریزهای نصب شده دز تابلو
- نصب تابلوهای خطر و هشداردهنده در بیرون و داخل تابلو برق
- استفاده از تجهیزات ایمنی توسط برق کار در زمان نصب، تعمیرات و بازبینی دوره ای
- بررسی روشنایی موجود در محل و بررسی دید کافی
- بررسی کارکرد کپسل‌های آتش نشانی موجود در مجاورت تابلو برق
تعمیر و نگهداری تابلو برق
یکی از نکاتی که بعد از نصب تابلو برق باید در آن توجه کنیم، تعمیر و نگهداری از آن است. چراکه می‌تواند تاحد زیادی احتمال خرابی و یا وقفه کاری دستگاه‌ها کاهش دهد. برای نگهداری از تابلو برق باید مراحل زیر را انجام داد.
- بررسی مقاومت عایق و تست دی الکتریک
- بررسی وضعیت اتصال مدارات حفاظتی
- کنترل سیم کشی‌ها، تجهیزات جانبی، اندازه گیری قوس، کارکرد صحیح الکتریکی، کنترل فواصل نصب، کنترل درجه حفاظت و بررسی وضعیت مکانیکی سیستم
- نظافت تابلو برق برای کاهش اصطکاک در سطوح
- روانکاری تجهیزات مکانیکی
- آچارکشی قطعات مکانیکی
- تست عملکرد تجهیزات حفاظتی و رله‌ها
- کنترل هیترها و تجهیزات روشنایی
- بررسی اتصالات و کلیدها
- بررسی کابل‌ها و مقره‌ها
- چک کردن مدارات کنترل
- بررسی رنگ بدنه و لکه گیری
- استفاده از مهارکننده آتش
- کنترل آلودگی محیط برای جلوگیری از ورود آب، رطوبت و گرد و غبار
اجزای تابلو الکتریکی
یکی از نکات مهم در نصب تابلو برق، آشنایی با اجزای آن است. این اجزا شامل داکت، ریل، سیم و کابل، انواع کلید و فیوز، ترمینال و شمش نول هستند.
داکت
داکت یک کانال پلاستیکی یا فلزی است که از داخل آن سیم و کابل عبور می‌کند و می‌توان آن را روی هر سطحی نصب کرد. این داکت‌ها در انواع و اندازه‌های مختلفی ساخته شده اند.
ریل
امروزه در صنعت برق برای ثابت نگهداشتن تجهیزات برقی در داخل تابلو برق از قطعاتی به نام ریل استفاده می‌شود. این ریل‌ها در اشکال مختلف C شکل و U شکل ساخته می‌شوند و به راحتی تجهیزاتی مانند کابل را در خود نگه می‌دارند.
سیم و کابل
از مهم ترین تجهیزات مورد استفاده در نصب تابلو برق می‌توان به سیم و کابل اشاره کرد. سیم و کابل‌ها معمولا یک‌هادی رسانا هستند که برای انتقال جریان الکتریکی از آنها استفاده می‌شود.
انواع کلید و فیوز
کلیدها در تابلو برق با هدف قطع و وصل جریان برق مورد استفاده قرار می‌گیرند و به نوعی نقش حفاظتی دارند. فیوز نیز در زمان اضافه جریان و یا نوسانات، دستور قطع کل سیستم را به کلید می‌دهد.
ترمینال
ترمینال یا پایانه‌های برق تجهیزاتی هستند که از آنها برای ایجاد اتصالات مختلف در سیستم‌های برقی استفاده می‌شود. درواقع کار ترمینال برق، ایجاد یک اتصال موقت، محکم و مطمئن بین حداقل دو سیم است.
شمش نول
یکی دیگر از ابزار مورد نیاز در نصب تابلو برق، شمش نول است. شمش نول یک قطعه پرمصرف است که تمام سیم‌های نول ورودی تابلو را به نول شبکه متصل می‌کند. همچنین از آن برای انتقال انرژی به مراکز مصرف استفاده می‌شود و می‌توان به جای ترمینال‌های ریلی و اتصال‌های کابلی مورد استفاده قرار بگیرد.
